Hiện tượng phổ biến trong xã hội hiện nay là trễ hẹn, muộn giờ. Hầu như là chuyện hàng ngày ai ai cũng gặp, và phần lớn chúng ta đều mắc phải, chí ít cũng vài lần trong đời. Khi được nhắc nhở thì chúng ta thường cười trừ cho qua, hoặc giải thích vì việc đột xuất, đường đông, kẹt xe… Cũng có người nói, ở Việt Nam giờ cao su là phần tất yếu của cuộc sống.

Vậy có nghĩa là ở nước ta, thời gian có tính co giãn đặc thù. Thường thấy mọi người mời đi ăn cưới, ăn tiệc, cũng mời sớm lên nửa tiếng, một giờ, để thích ứng với giờ cao su này. Vậy mà vẫn có nhiều vị khách kéo giãn giờ cao su thành muộn hơn nữa, thậm chí muộn 2–3 tiếng đồng hồ.

Chuyện hai anh bạn

Cuối tuần nghỉ ngơi, sáng đến quán cà phê thư giãn, tận hưởng cái an nhàn rảnh rỗi sau một tuần công việc tất bật. Ngắm từng giọt đen lóng lánh tí tách như thấy thời gian cũng trôi chậm lại, tận hưởng hương cà phê thơm phức với vị đắng ngậy, cảm thấy đầu óc tỉnh táo sảng khoái. Và thế là, tôi nhớ đến người bạn lâu ngày chưa có dịp đàm đạo, liền alo: “Cafe đi!”.

Anh bạn dường như cũng đang không biết tiêu khiển gì buổi sáng, nhận lời một cách hứng khởi, nói đến ngay, sẽ có mặt trong 15 phút. Anh bạn cũng ở gần đó, chỉ mất hơn 10 phút xe máy. Vậy mà 30 phút chưa thấy đâu, lại alo. “À, vừa rồi có chút việc, đang đến đây, chờ tý nhé”, anh bạn trả lời rồi cúp máy. Uống hết ly cà phê rồi, chuẩn bị tính tiền ra về thì anh mới bước vào tươi cười: “Hello, lâu rồi không gặp”. Hừ, “chờ tý” của anh cũng gần nửa giờ đồng hồ!

Còn có anh bạn khác thì lại hoàn toàn trái lại, bao giờ cũng đến trước hẹn 5–10 phút. Có hôm cà phê sáng alo, anh bạn này hẹn 30 phút có mặt. Đến phút thứ 25 bỗng có điện thoại, anh nói bị tắc đường, có lẽ sẽ đến chậm 4, 5 phút. “Trời, đi uống cà phê tán gẫu chứ công chuyện gì đâu mà nghiêm trọng vậy” – tôi thầm nghĩ, và nhớ lại chuyện về anh bạn này hơn 10 năm trước.

Hồi đó anh bạn ngoài 20, có để ý đến cô bé xóm bên. Hai người “tình trong như đã mặt ngoài còn e”. Trung thu năm đó, hai người lần đầu hò hẹn. Nàng nghĩ, mình con gái, phải làm cao một chút, đến trễ 10 phút. Chàng bực mình cau có, chẳng nói gì, chỉ nói một câu, lần đầu cho qua, lần sau không chấp nhận nhé. Nàng bực mình lắm, có công lên việc xuống gì mà làm mẽ. Phải mấy tháng sau, hai người mới làm lành.

Lần hẹn thứ hai, nàng cũng sợ không dám đến muộn, nhưng cũng không muốn đến sớm. Sợ người ta nghĩ “cọc đi tìm trâu”, nên cứ nấn ná. Cuối cùng đến chỗ hẹn, không thấy chàng đâu, xem đồng hồ thì muộn 7 phút. Thì ra chàng đã bỏ về sau khi ráng đợi đến phút thứ 5. Sau lần đó, hai người dù vẫn quý mến nhau, nhưng không ai chịu nhận lỗi, cuối cùng “đường tình đôi ngả”. Hồi đó, cũng cảm thấy tiếc cho hai người, và thầm trách anh bạn quá cứng nhắc, nguyên tắc thái quá. Nhưng mãi về sau này, lại thấy cái nguyên tắc đó có ẩn chứa nhiều nội hàm sâu xa.

Đúng giờ, nói lời giữ lời là biểu hiện của thành tín

Có một điều đáng suy nghĩ là, khi làm việc với người nước ngoài, từ Âu, Mỹ đến Hàn, Nhật, Đài hay thậm chí gần với chúng ta là Thái, Sing (Singapore) hay Phi, Mã (Philipine, Malaysia), thì muộn giờ, trễ hẹn là vô cùng hiếm. Cũng có khi có việc đột xuất hoặc ngoài dự tính, thì họ đều gọi điện xin lỗi và báo lại thời gian, dù là một vài giờ đồng hồ hay chỉ 5, 10 phút. Và khi gặp thì việc đầu tiên là họ xin lỗi, mặc dù trước đó đã xin lỗi và xin hẹn lùi lại giờ.

Tại sao người nước ngoài lại chú trọng đúng giờ vậy? Đơn giản, chỉ vì họ đã được giáo dục từ nhỏ thói quen đúng giờ, giữ lời hứa, dù việc nhỏ nhặt nhất hàng ngày. Với họ, giữ lời, đúng giờ là tôn trọng người khác, cũng chính là lòng tự tôn: Muốn người khác tôn trọng mình, thì trước hết hãy tôn trọng người. Không tôn trọng người khác chính là không tôn trọng bản thân vậy.

Cũng có lẽ họ có thói quen đúng giờ, giữ lời hứa, có trách nhiệm với những gì đã nói. Nên khi làm việc, họp hành, họ cũng ít dùng các loại giấy tờ, biên bản, chữ ký con dấu (trừ việc quan trọng), mọi người tự ghi lại những ý kiến đã quyết định rồi về thực hiện, nên công việc thường trôi chảy, nhanh chóng, thuận tiện.

Người Việt mình mà thường xuyên làm việc với đối tác nước ngoài cũng rất tự nhiên tạo được thói quen đúng giờ như họ, biết tôn trọng người khác, quý tiếc thời gian, và khéo sử dụng thời gian rảnh rỗi một cách hữu ích.

Trong thời Xuân Thu, Tăng Tử người nước Lỗ là học trò xuất sắc của Khổng Tử, có nhiều cống hiến hoằng dương Nho học. Một hôm vợ ông đi chợ, con trai nhỏ khóc đòi theo đi, thế là bà liền nói dỗ con: “Con ở nhà, đợi mẹ đi chợ về mổ lợn cho con ăn”. Khi bà đi chợ về, Tăng Tử bắt lợn thịt. Vợ ông thấy vậy vội ngăn lại: “Tôi chỉ nói đùa để dỗ dành con thôi, sao ông lại tưởng thật?”.

Tăng Tử nói: “Không thể nói chơi với trẻ con được. Trẻ con chưa có khả năng suy xét phán đoán, do đó cha mẹ phải dạy bảo, và nghe theo cha mẹ dạy dỗ. Hôm nay bà nói dối lừa nó, chính là dạy nó lừa dối người khác. Mẹ lừa dối con thì con sẽ không tin vào mẹ nữa. Thế thì sao có thể dạy con thành chính nhân quân tử được”. Thế là Tăng Tử mổ lợn cho con ăn.

Người lớn không giữ lời hứa thì sao được người trẻ tôn trọng, làm người không giữ chữ tín thì sao có chỗ đứng trên thế gian?

_Sưu Tâm_